Δημοσιεύθηκε: Πέμπτη 30 / 1 / 2025 , 14:40 από news_room
Ολοκληρώθηκε η εξόδιος ακολουθία του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου
Τελευταία ενημέρωση άρθρου: 30/01/2025, 19:47
Ολοκληρώθηκε πρίν από λίγη ώρα σήμερα 30 Ιανουαρίου 2025 η εξόδιος ακολουθία του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κυρού Αναστασίου της οποίας προεξήρχε η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος συμπαραστατούμενος από πλειάδα Αρχιερέων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αλβανίας, καθώς και των Πατριαρχών: Ιεροσολύμων Θεόφιλου και Βουλγαρίας Δανιήλ, Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Γεώργιο, και μελών αντιπροσωπειών των Πατριαρχείων Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας και Αντιοχείας, αντιπροσωπεία της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, με ηγουμένους των Μονών Σίμωνος Πέτρας και Ξενοφώντος μητροπολιτών της Ελλαδικής Εκκλησίας κα. Επίσης, στα Τίρανα βρίσκεται και ο πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών, Σεβασμιότατος Επίσκοπος Heinrich Bedform Strohm. Η εξόδιος ακολουθία του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου
Ακολούθησε η ταφή του μακαριστού Αρχιεπισκόπου στην κρύπτη που βρίσκεται κάτω από το Ιερό Βήμα του Ιερού Ναού της Αναστάσεως Τιράνων.
Ἐπικήδειος Λόγος τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατά τήν Ἐξόδιον Ἀκολουθίαν τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Ἀλβανίας Ἀναστασίου (Τίρανα, 30 Ἰανουαρίου 2025)
Μακαριώτατοι ἀδελφοί καί συλλειτουργοί,
Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Κορυτσᾶς κ. Ἰωάννη, Τοποτηρητά τοῦ χηρεύσαντος Ἀρχιεπισκοπικοῦ Θρόνου τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας Ἀλβανίας,
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἐκπρόσωποι τῶν κατά τόπους ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν,
Σεβασμία Ἱεραρχία τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας,
Ἐξοχώτατε κ. Πρόεδρε τῆς Δημοκρατίας,
Εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε της Βουλής,
Ἐξοχώτατε κ. Πρωθυπουργέ καί λοιποί Ἐκλαμπρότατοι Ἄρχοντες τῆς Χώρας,
Ἐξοχώτατε κ. Πρωθυπουργέ τῆς Ἑλλάδος,
Τιμιώτατοι Ἐκπρόσωποι λοιπῶν Χριστιανικῶν Δογμάτων καί τῶν Θρησκειῶν,
Ἐξοχώτατοι Ἐκπρόσωποι τῶν ἐνταῦθα Διπλωματικῶν Ἀποστολῶν,
Ἐντιμολογιώτατε Ἄρχων Μ. Λογοθέτα κ. Θεόδωρε Ἀγγελόπουλε,
Εὐλαβέστατοι Κληρικοί παντός βαθμοῦ καί Ὁσιώτατοι Μοναχοί καί Μοναχαί,
Λαέ τοῦ Κυρίου πενθηφόρε!
Καθῆκον θλιβερόν μᾶς συνεκέντρωσε σήμερον εἰς τήν Ἀλβανικήν πρωτεύουσαν! Ὁ μέγας στύλος τῆς ἐν Ἀλβανίᾳ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔπεσεν! Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Ἀλβανίας Ἀναστάσιος ἐξεδήμησεν εἰς Κύριον! Καί ναί μέν τό ἄγαν προβεβηκός τῆς ἡλικίας καί ὁ ἀπό καιροῦ κλονισμός τῆς ὑγείας τοῦ σεπτοῦ Προκαθημένου μᾶς προητοίμαζον διά τό ἐπερχόμενον τέλος τῆς ἐπί γῆς αὐτοῦ πορείας. Οὐχ ἧττον, ἡ στέρησις τοιούτου πνευματικοῦ Πατρός καί ἐκκλησιαστικοῦ ἡγέτου προκαλεῖ βαθεῖαν κατ᾽ ἄνθρωπον θλῖψιν! Ὁ Ἀναστάσιος ὑπῆρξεν ὁ ὑπηρέτης τοῦ θαύματος τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, μετά τήν μεγάλην καί σκοτεινήν νύκτα τῆς στρατευομένης ἀθεΐας, μετά τόν μέγαν διωγμόν τῶν Χριστιανῶν ἀπό μέρους ἀντιθέου καθεστῶτος.
Ὅταν τό καθεστώς αὐτό κατέρρευσε καί ἐφάνη δυνατή ἡ ἀνασυγκρότησις τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ποτνία Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀνεζήτησε τόν προικισμένον ἄνδρα, ὁ ὁποῖος θά ἠδύνατο νά ἀναλάβῃ τήν διάσωσιν τοῦ κλυδωνιζομένου σκάφους. Τόν ἄνδρα ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος θά συνεδύαζεν ἀρετήν, εὐφυΐαν, ἀποφασιστικότητα, ἀγωνιστικόν φρόνημα, ἐργατικότητα, διπλωματικήν εὐστροφίαν, διεθνῆ, εἰ δυνατόν, ἀναγνωρισιμότητα, πίστιν ἀκλόνητον εἰς τήν ἱεράν ἀποστολήν, ἀφοσίωσιν εἰς τά πατρῷα θέσμια καί ἀγάπην διά τόν πονεμένον λαόν τοῦ Θεοῦ. Καί τά ηὕρομεν πάντα ταῦτα εἰς τό πρόσωπον τοῦ Τιτουλαρίου τότε Μητροπολίτου Ἀνδρούσης, ἀνδρός, ὁ ὁποῖος εἶχε καί εἰς τήν Ἱεραποστολήν τῆς Ἀφρικῆς λαμπρύνει τήν μαρτυρίαν του, καί ἀκαδημαϊκήν ἐπιφάνειαν οὐ τήν τυχοῦσαν εἶχε, καί κατά τόν καλλίτερον τρόπον εἶχε συστήσει τόν ἑαυτόν του εἰς τήν Ἐκκλησίαν!
Λευκαδιοκεφαλλήν εἰς τήν καταγωγήν ὁ μακαριστός Ἀναστάσιος ἐγεννήθη ἐν Πειραιεῖ καί νεώτατος εἰργάσθη εἰς τήν ἐσωτερικήν ἱεραποστολήν, εἰς χιλιάδας νέων διδάξας τήν εὐσέβειαν! Δι᾽ αὐτόν τό ὅτι ὑπῆρχεν ἦτο ἕν θαῦμα τοῦ Θεοῦ! Ἡ ἁγία μήτηρ του ἀπέκρουσε μετά βδελυγμίας τήν παρότρυνσιν τῶν ἰατρῶν νά ὑποστῇ ἄμβλωσιν, ὡς πάσχουσα ἐκ φυματιώσεως, ἐπειδή ὁ θάνατος ἦτο δῆθεν ἀναπόφευκτος τόσον δι᾽ αὐτήν, ὅσον καί διά τό κυοφορούμενον! Καί εὐτυχῶς! Διότι τό κυοφορούμενον ἦτο ὁ λαμπρός ἀνήρ, ὁ ὁποῖος σήμερον, μετά ἑνενήκοντα πέντε ὁλόκληρα ἔτη, κεῖται ἄπνους ἐνώπιον ἡμῶν, ἀφοῦ διέγραψε μίαν λαμπράν ἐκκλησιαστικήν πορείαν καί διακονίαν! Ἠγάπησε τά γράμματα καί διεκρίθη ὡς σπουδαῖος ἐρευνητής θρησκειολόγος, παρουσιάσας εἰς τό Ὀρθόδοξον κοινόν τό Ἰσλάμ, τόν Ἰουδαϊσμόν, τόν Βουδδισμόν καί τά Ἀφρικανικά θρησκεύματα. Οὕτω συνέβαλε μεγάλως εἰς μίαν καλλιτέραν κατανόησιν τῶν πιστῶν τῶν ἄλλων θρησκειῶν, οἱ ὁποῖοι ζοῦν πλέον δίπλα μας, καί εἰς τήν οἰκοδομήν σχέσεων καλῆς συνυπάρξεως καί συνεννοήσεως.
Μεγάλη του ὄντως ἀγάπη ὑπῆρξεν ἡ ἐξωτερική ἱεραποστολή, εἰς τήν ὁποίαν ἀφιέρωσε τά ὡραιότερα χρόνια τῆς νεότητός του, ἔθεσεν ἰσχυρά θεμέλια, κατήρτισε σπουδαῖα στελέχη ὅλων τῶν βαθμῶν τῆς Ἱερωσύνης, ἀνέπτυξε τό ὄνομα καί τό πρόσωπον τοῦ πρεσβυγενοῦς Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας!
Ὡς Διευθυντής τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος προέβη εἰς τήν ἔκδοσιν Πατερικῶν Κειμένων, συμβαλών εἰς τήν στροφήν ἐκ τῶν ὀθνείων πρός τό Ὀρθόδοξον πνεῦμα κειμένων πού ἐκυριάρχουν μέχρι καί τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽60, ἐπί τάς πηγάς τῶν ὑδάτων καί τόν ὑγιῆ ἄρτον τῆς Πατερικῆς Θεολογίας. Ὀρθόδοξον Πατερικόν ἅλας εἶχε πάντοτε καί ἡ παρουσία του εἰς τήν Οἰκουμενικήν Κίνησιν καί τό Παγκόσμιον Συμβούλιον Ἐκκλησιῶν, ἐνῷ ὑπῆρξεν ἡ ψυχή τοῦ «Συνδέσμου», ἤτοι τῆς Παγκοσμίου Ὀργανώσεως Ὀρθοδόξων Νεανικῶν Κινήσεων, τοῦ ὁποίου ἦτο ἐκ τῶν ἱδρυτῶν.
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, ἀπό τῆς ἀρχῆς τῆς ἀνακηρύξεως αὐτῆς εἰς Αὐτοκέφαλον, εἶχε ταραχώδη ἱστορίαν, διά λόγους κυρίως πολιτικούς. Ἀλλά ἡ πλήρης συμφορά ἦλθε διά τῆς ἀποφάσεως «καταργήσεως» τῆς θρησκείας ὑπό τοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος, ὅτε οἱ ἱερεῖς ἐδιώχθησαν, ἀπεσχηματίσθησαν, τούς ἀπηγορεύθη πᾶσα λειτουργική πρᾶξις καί ἡ Ἐκκλησία κατέστη Ἐκκλησία διωκομένων, Ἐκκλησία κατακομβῶν. Τό 1991 τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἐν τῇ ὀφειλετικῇ μερίμνῃ του ὑπέρ πασῶν τῶν ἐμπεριστάτων Ἐκκλησιῶν, τόν ἐκάλεσε καί τόν ἀπέστειλεν εἰς Ἀλβανίαν ὡς Πατριαρχικόν Ἔξαρχον, προκειμένου νά θέσῃ νέα θεμέλια καί νά φέρῃ τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως εἰς τόν πονεμένον Ὀρθόδοξον λαόν τῆς Χώρας. Μετά δέ ἀπό ἕν καί ἥμισυ ἔτος, καί ἀφοῦ ἔδωκεν ἄριστα δείγματα ἀναγεννητικοῦ ἔργου, τόν ἐξέλεξε καί τόν κατέστησεν Ἀρχιεπίσκοπον Τιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Ἀλβανίας, τήν 24ην Ἰουνίου 1992, εις τας αρχάς της ταπεινής ημών Πατριαρχίας.
Ἀσφαλῶς, ἡ ποιμαντορία του δέν ὑπῆρξεν ἀνέφελος! Ἐν μέσῳ συμπληγάδων ἐχώρει πάντοτε καί ἐπί ξυροῦ ἀκμῆς ἐπορεύετο! Ἄλλωστε, εἶχε τό χάρισμα καί κατάλληλα πρόσωπα νά ἐπιλέγῃ ὡς ἀμέσους συνεργάτας του, καί ὁδούς νά διανοίγῃ ἐκεῖ ὅπου ἐφαίνετο ἀδιέξοδος, καί τούς ἀπαραιτήτους πόρους νά ἐξευρίσκῃ διά τήν ἐκ τῆς τέφρας ἀναγέννησιν τῆς Ἐκκλησίας. Ἱεροί Ναοί, Μοναί, Ἐκπαιδευτήρια, Ἱερατική καί Θεολογική Σχολή, νοσοκομεῖα καί ἄλλα κοινωφελῆ ἱδρύματα εἶναι ὀλίγα μόνον ἀπό τά πολλά ἐπιτεύγματά του. Φύσει γλυκύς, ἐπιεικής, ὑποχωρητικός ὅπου ἔπρεπεν, ἀλύγιστος καί ἀνυποχώρητος ὅπου τό συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας ἐπέβαλλε, διπλωμάτης σπανίας δεξιότητος, ἐγνώριζε νά λειαίνῃ ἀκάνθας, νά ἀποφεύγῃ τριβάς, νά θεραπεύῃ πληγάς, νά καταρτίζῃ ψυχάς, νά συγκροτῇ θεοφιλῶς τήν Ἐκκλησίαν.
Θά ἐνθυμούμεθα ὅ,τι ὡραῖον, ὅ,τι λαμπρόν, ὅ,τι θεοφιλές, ὅ,τι οἰκοδομητικόν τῆς Ἐκκλησίας ἔπραξε καί ἐπέτυχεν ὁ μακαριστός, καί δοξάζομεν τόν Θεόν, ὁ Ὁποῖος ἐχαρίσατο εἰς τήν σύγχρονον Ἐκκλησίαν Πρωθιεραρχικόν ἀνάστημα τοῦ ὕψους τοῦ Ἀναστασίου Γιαννουλάτου!
Ὁ Ἀναστάσιος ὡς προσωπικότης καί ὡς Πρωθιεράρχης, ἀσφαλῶς εἶναι ἀναντικατάστατος! Καί ἡ στέρησίς του συνιστᾷ σεισμόν εἰς τήν τοπικήν Ἐκκλησίαν. Εἴμεθα, ὅμως, βέβαιοι ὅτι ἡ εὐχή του, μαζί μέ τάς πρεσβείας πάντων τῶν Ἁγίων τοῦ Ἰλλυρικοῦ, θά βοηθήσῃ εἰς τήν ἐκλογήν τοῦ πλέον ἀξίου καί καταλλήλου διά τόν θρόνον διαδόχου του. Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, θά περιβάλλῃ καί τόν νέον Ἀρχιεπίσκοπον, ὅποιος καί ἄν εἶναι αὐτός, μέ πολλήν ἀγάπην καί θά εἶναι πάντοτε παρά τό πλευρόν του, ἑτοίμη η Μήτηρ Ἐκκλησία νά συμπαρασταθῇ εἰς πᾶν ὅ,τι χρειασθῇ ἡ τοπική Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία!
Ἀδελφέ Ἀναστάσιε! Ἀπό κέντρου ψυχῆς καί καρδίας σέ ἀποχαιρετοῦμεν, εὐχόμενοι τήν μετά τῶν δικαίων καί Ἁγίων κατάπαυσίν σου!
Αἰωνία καί ἐν εὐλογίαις ἡ μνήμη σου!
Επικήδειος λόγος του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην εξόδιο ακολουθία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κυρού Αναστασίου
«Τολμούμε να ελπίζουμε». Στις τρεις αυτές λέξεις του συνοψίζεται, νομίζω, η ζωή και η δράση του ιεράρχη που αποχαιρετούμε σήμερα. Γιατί ακριβώς η τόλμη και η ελπίδα ήταν οι δύο πυξίδες που πάντα οδηγούσαν τον Αναστάσιο σε αυτή τη θαυμαστή διαδρομή του.
Μια διαδρομή σταθερά δίπλα στον άνθρωπο και στα δικαιώματά του, πότε ως ταπεινός ιεραπόστολος στην Αφρική των πεινασμένων παιδιών, πότε ως αθόρυβος συμπαραστάτης των φοιτητών στην Ελλάδα της δικτατορίας, και βέβαια, ως μέγας αναστηλωτής και επίμονος πρωτεργάτης της Ορθοδοξίας στην Αλβανία.
Σε αυτό το μεγαλείο μιας ξεχωριστής προσωπικότητας υποκλινόμαστε, γιατί ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας ήταν ταυτόχρονα ένας διανοούμενος της πίστης, αλλά και ένας απλός υπηρέτης του πλησίον του. Με άλλα λόγια, ένα φωτεινό παράδειγμα σοφίας, αλλά και δράσης.
Η εκδημία του δημιουργεί ένα δυσαναπλήρωτο κενό, όχι μόνο στον τόπο του και στην ομογένειά μας, όχι μόνο σε όλα τα μέρη όπου χτυπά η καρδιά του Ελληνισμού, για τον οποίον υπήρξε επί δεκαετίες ένας αληθινός φάρος. Φάρος αγάπης και προσφοράς, ευγένειας και απλότητας, πειθούς και αποτελεσματικότητας. Φάρος της Ορθοδοξίας και της ορθόδοξης χριστιανικής βιωτής πίστης.
Οι περισσότεροι εδώ γνωρίζουν, βέβαια, καλά τι πέτυχε ο Αναστάσιος, από την πρώτη ώρα που έφτασε στην Αλβανία, το μακρινό 1991, σε μια ερημωμένη χώρα, ύστερα από το πέρασμα ενός αυταρχικού καθεστώτος, με τους χριστιανούς κυνηγημένους και τους ομογενείς μας στο περιθώριο.
Κι όμως, αντλώντας δύναμη από τη βαθιά πίστη του, θεμελίωσε την Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία, ίδρυσε 400 και πλέον ενορίες, έχτισε και ανοικοδόμησε εκατοντάδες ναούς, χειροτονώντας 145 νέους κληρικούς, ενώ παράλληλα ίδρυσε δεκάδες εκπαιδευτικά, υγειονομικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Ένα μικρό, ίσως ένα μεγάλο θαύμα μέσα στα ερείπια.
«Μαζεύουμε τις πέτρες που μας πετούν όσοι πολεμούν το έργο μας», συνήθιζε να λέει, πάντα με το χαμόγελο στο πρόσωπό του, «και με αυτές χτίζουμε εκκλησίες και σχολεία». Το έλεγε και το εννοούσε.
Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα τον θρηνούν Έλληνες και Αλβανοί, αλλά παντού όπου υπάρχει άνθρωπος, ανεξάρτητα από θρησκεία, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή. Πάντα ο Αρχιεπίσκοπος υπήρξε πράγματι μια γέφυρα φιλίας ανάμεσα στους δύο λαούς μας και ένας κρίκος επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο κράτη μας.
Θα μπορούσε, λοιπόν, δίκαια να αποκληθεί και «ο διπλωμάτης της αγάπης», σε μία αποστολή, μάλιστα, την οποία ο ίδιος υπηρέτησε με μέτρο και επίγνωση, όμως ταυτόχρονα και με έναν ανυποχώρητο δυναμισμό.
Είμαι από τους τυχερούς που γνώρισα και συνεργάστηκα στενά επί χρόνια με τον ιεράρχη μας και δεν θα κρύψω πως θεωρώ αυτή την εμπειρία όχι μόνο κατάθεση πολιτική αλλά και έναν πλούτο προσωπικό, καθώς ήταν «άγιος και σοφός», όπως τον είχε αποκαλέσει ο πατέρας μου.
Ένα πρόσωπο που σε κατακτούσε με τις γνώσεις του και ένας χαρακτήρας που χωρίς να το ομολογεί, χωρίς καν να προσπαθεί ιδιαίτερα, σε καλούσε με το ύφος του να γίνεις καλύτερος.
Εκεί, άλλωστε, συναντιόντουσαν και οι ρόλοι μας. Στη δυνατότητα, δηλαδή, να κατανοεί κανείς τα προβλήματα των πολλών, ιδίως των πιο αδύναμων, και παρά τις δυσκολίες να μάχεται για να βρουν τη λύση τους.
Για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες και τους Ορθόδοξους στην Αλβανία και απανταχού της Γης, ο Αναστάσιος υπήρξε πηγή υπερηφάνειας, υπήρξε ακούραστος και ταπεινός υπηρέτης, προσφέροντας ελπίδα και πνευματική καθοδήγηση στο ελληνορθόδοξο ποίμνιο απανταχού της Γης.
Μέσα από τη θεολογική του σοφία αλλά και την ταπεινοφροσύνη του απέδειξε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να είναι μια ζωντανή κοινότητα αγάπης και κοινωνικής μέριμνας που ενώνει τους λαούς. Γι’ αυτό και όλοι μας τώρα νιώθουμε μία βαθιά θλίψη δίπλα στο δέος αλλά και τη βαριά κληρονομιά που αφήνει.
Διότι ως ποιμένας έχτισε εκκλησίες, ενώ ως ταγός οικοδόμησε γέφυρες συνεργασίας μεταξύ λαών και θρησκειών. Έδειξε έτσι πως μπορεί να είσαι ταυτόχρονα και αυθεντικά Έλληνας, αλλά και αληθινά οικουμενικός.
Είθε το παράδειγμά του να συνεχίσει να μας εμπνέει και το έργο του να βρει ισάξιους συνεχιστές.
Τον αποχαιρετώ με το δικό του κάλεσμα με το οποίο και ξεκίνησα: «Τολμάμε να ελπίζουμε».
Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα, αποχαιρέτησε τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο με έναν 20λεπτο επικήδειο, αποδίδοντας τα εύσημα στην προσωπικότητα του Ιεράρχη για το έργο και την προσφορά του. Όπως τόνισε ήρθε στην Αλβανία, ως πιστός διάδοχος των Αποστόλων στην υπηρεσία της Αλβανίας, αναστήλωσε την Ορθόδοξη Εκκλησία, τόσο από ανθρώπινη όσο και από πνευματική πλευρά. «Τον αποχαιρετούμε ως Αναστάσιο της Αλβανίας -πολύ δύσκολα θα βρεθεί στην ιστορική μνήμη, άλλη προσωπικότητα να έχει ταυτιστεί με την Αλβανία» συμπλήρωσε.
Εκ μέρους της οικογένειας με βαθειά συγκίνηση, η ανιψιά του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Ρωξάνη Γιαννουλάτου, ευχαρίστησε τους πολίτες της Αλβανίας για την αγάπη με την οποία τον περιέβαλαν. Αξίες για την ζωή του όπως τόνισε, ήταν αγάπη, προσφορά, δικαιοσύνη ,ταπεινοφροσύνη, αγώνας, ελπίδα. «Χριστός Ανέστη αδελφοί μου» ευχήθηκε σε όλους.
Ο πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής του Παγκοσμίου Συμβούλιου Εκκλησιών, ανέφερε πως ο Αναστάσιος ήταν ένας τεράστιος ηγέτης, ένας βαθύτατα θεολογικός ηγέτης, με ευρύτερους ορίζοντες.
Ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης, τοποτηρητής της Εκκλησίας της Αλβανίας αναφέρθηκε στο μεγάλο ανθρωπιστικό έργο και στο γεγονός ότι αφοσιώθηκε σε πρώτο πλάνο στην Παιδεία, ακούραστος, ακτινοβολούσε το φως εκεί που υπήρχε το σκότος. «Ήταν πάντα η αγάπη και ο σεβασμός για κάθε ανθρώπινο ον, αυτό είχε ανάγκη η χώρα ,στήριξε τον διάλογο ανάμεσα σε όλο τον κόσμο» είπε μεταξύ άλλων. «Ο λόγος του Θεού γεφυρώνει. Ήταν ζωντανό παράδειγμα της ακλόνητης πίστης στο θεό, στις δυσκολίες δεν υποχώρησε. Στάθηκε δυνατός ως Βράχος. Ο θεός δεν θα μας εγκαταλείψει. Προσέφερε τον μεγάλο πνευματικό ου πλούτο την σύνεση τη γνώση, ενός μεγάλου πνευματικού ποιμένα» συμπλήρωσε.
Ο Ηγούμενος της Μονής Ξενοφώντος Αλέξιος στην Ιερά Κοινότητα του Άγιου Όρους προσερχόμενος στον καθεδρικό Ναό εξήρε την προσωπικότητα του μακαριστού Ιεράρχη τον οποίον όπως ανέφερε γνώριζε από το 1959. Είμαι βαθύτατα συγκινημένος που βρίσκομαι σε αυτήν την σύναξη, για να αποτίσουμε φόρο τιμής στον Μεγάλο Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος αναγέννησε την Εκκλησία της Αλβανίας. Γνωριστήκαμε το 1959. Ήμουν 20 ετών όταν αυτός ήταν 30 ετών και συνδεθήκαμε βαθύτατα. Και από τότε μας ενέπνεε η εξαίρετη μορφή του. Ένα, άνθρωπος ο οποίος μεγαλούργησε και έφυγε στην αιωνιότητα αφήνοντας πίσω μια ιστορία η οποία θα τον συνοδεύει και η οποία θα βοηθήσει να συνεχίσει αυτή η χώρα την πορεία της προς την Ορθοδοξία, σημείωσε.
Από την Ελλάδα στην κηδεία του Αρχιεπισκόπου Αναστάσιου παρέστησαν, μεταξύ άλλων ο υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας, Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Σωκράτης Φάμελλος, η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίνα Κασιμάτη, οι ευρωβουλευτές της ΝΔ Φρέντι Μπελέρης και του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Φαραντούρης, καθώς και ο Νίκος Φίλης από τη Νέα Αριστερά.
Ν. Ανδρουλάκης: «Αποχαιρετούμε έναν μεγάλο Ιεράρχη, έναν διανοούμενο της ορθόδοξης πίστης μας, τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο»
«Αποχαιρετούμε σήμερα τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο, έναν μεγάλο Ιεράρχη, έναν διανοούμενο της ορθόδοξης πίστης μας που εργάστηκε για την ειρηνική συνύπαρξη και την αλληλοκατανόηση διαφορετικών θρησκειών», δήλωσε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, Νίκος Ανδρουλάκης, μετά την εξόδιο ακολουθία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας, Αναστάσιου.
«Αφήνει πίσω του ένα θεάρεστο, ιεραποστολικό και πνευματικό έργο που ενέπνευσε εκατομμύρια Ορθόδοξους Χριστιανούς σε όλο τον κόσμο.
Αιωνία του η μνήμη», συμπλήρωσε ο κ. Ανδρουλάκης.
Επικήδειος ομιλία* Πρωθυπουργού Έντι Ράμα:
«Μακάριοι όσοι πεθαίνουν εν Κυρίω από εδώ και πέρα. Ναι, λέει το Άγιο Πνεύμα, ας αναπαυθούν από τους κόπους τους, γιατί τους ακολουθούν οι πράξεις τους» (Αποκάλυψη, XIV, 13).
Παναγιώτατε, Οικουμενικέ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίε,
Αξιότιμα μέλη και ιεράρχες της Ιεράς Συνόδου της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας, ο Σεβασμιώτατε Μητροπολίτη Ιωάννη, Έφορε της Ιεράς Μητροπόλεως Τιράνων και Δυρραχίου, Αξιότιμε και ευπρόσδεκτοι φίλε Πρωθυπουργέ της Ελληνικής Δημοκρατίας Κυριάκο Μητσοτάκη,
Σε πένθος βυθίζεται σήμερα η ορθόδοξη κοινότητα.
Η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας θρηνεί σήμερα.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος ολοκλήρωσε την αποστολική του αποστολή, ως διάδοχος των αποστόλων, στην υπηρεσία των Ορθοδόξων πιστών της Αλβανίας.
Η ζωή του, εντυπωσιακά μακρά αλλά, κυρίως, με βαθιά νόημα, ήταν μια ζωή αφιερωμένη στην Οικουμενική Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, με την πατερική έννοια του όρου, με αυτή την ολομέλεια που κατοχυρώθηκε στο Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας, που διατυπώθηκε πριν από 1700 χρόνια υπό την αιγίδα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Τριάντα τρία χρόνια ευαγγελισμού στα εδάφη της Αλβανίας, από το μακρινό έτος 1992 μέχρι σήμερα, είναι ένας βαθύτατα σημαντικός αριθμός, όχι μόνο συμβολικά ευθυγραμμισμένος με την εποχή του Ιησού Χριστού.
Από αυτά τα 33 χρόνια, τα τρία αφιερώθηκαν στο κήρυγμα της ανάστασης του μυστικιστικού σώματος της Αλβανικής Ορθοδοξίας και τα τριάντα άλλα δαπανήθηκαν επίμονα, σαν αποφασισμένος ξυλουργός, στην ανοικοδόμηση των απανθρακωμένων ερειπίων της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας. Από καθαρά ανθρώπινη, αλλά και βαθιά πνευματική σκοπιά, η ζωή του Αναστάσιου Γιαννουλάτου ήταν μια ζωή πλήρως εκπληρωμένη, γιατί μέσα από αυτήν υλοποιήθηκε πλήρως το όνειρο ενός παιδιού.
«Όταν ήμουν παιδί», θυμήθηκε κάποτε ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος, «δεν ήταν αρκετό για μένα να δώσω κάτι στον Θεό. Έπρεπε να δώσω τον εαυτό μου ολοκληρωτικά σε Αυτόν. Ήθελα όλη μου η ύπαρξη να ζήσει εν Χριστώ». Ως ιεράρχης μιας ιστορικά σημαντικής κοινωνικής κοινότητας, με μεγάλη επιρροή στο εθνικό μωσαϊκό της Αλβανίας, το πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου και το έργο του στο τιμόνι της Εκκλησίας και του ποιμνίου της έχουν εξονυχιστεί, θαυμαστεί, ευλογηθεί, επικριθεί, ακόμη και αναθεματιστεί. . Τα πιο αντιφατικά πάθη έχουν αναδυθεί στην κουκούλα μας όταν επρόκειτο για τον δημόσιο και πολιτικό του ρόλο. Είτε το ήθελε είτε όχι, έφερε στους ώμους του ακόμα και τις φλόγες των παιδικών συγκρούσεων της γειτονιάς μας, που αναζωπυρώθηκαν ταυτόχρονα με την ανάσταση της Εκκλησίας.
Αυτό και μόνο μαρτυρεί τη στωικότητα του ποιμένα, μια ιδιότητα ολοένα και πιο σπάνια σε μια εποχή και έναν κόσμο όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι αμφιταλαντεύονται με τον άνεμο και όλο και λιγότεροι επιτρέπουν στο «Άγιο Πνεύμα να φυσά όπου θέλει» (Ιωάννης Γ΄, 8). . Ωστόσο, πέρα από εκείνες τις φωτιές που άναψαν σαν αστραπή σε έναν καθαρό ουρανό, και στις δύο πλευρές των συνόρων, βρίσκεται μια ανοιχτή πληγή μετά από μισό αιώνα νεκρικής σιωπής, που αργότερα σβήστηκε σαν βάρος σε μια κοινή αυλή και πέρα από τις προκαταλήψεις και τις χρόνιες αμφιβολίες του Η βαλκανική μας γειτονιά, κανείς και ποτέ δεν θα αμφισβητήσει την αυθεντικότητα της ποιμαντικής δέσμευσης του Αρχιεπισκόπου στο ποίμνιο που βρήκε πληγωμένο, πληγωμένο και σκορπίστηκε πριν από 33 χρόνια, και το οποίο ένωσε με μεγάλη υπομονή και αφοσίωση σε ένα μαντρί που θυμίζει το σπίτι που αποκαταστάθηκε από τη φυγή των δαιμόνων, όπως λέει ο Ιησούς στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου.(XII, 43-45)
Δεν σκοπεύω εδώ να εκφωνήσω εγκώμιο ή μοιρολόι γι’ αυτόν τον ιερέα, τον οποίο ο κόσμος έχει ζηλέψει πολύ την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας, είτε μεταξύ τιμώμενων θρησκευτικών προσωπικοτήτων, διανοούμενων προσηλωμένων στην ειρήνη μέσω διαθρησκειακού διαλόγου, τεχνίτες επικοινωνίας μεταξύ θρησκειών και πολιτισμούς, ή ακόμη και μεταξύ αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων που τον γνώριζαν. Είμαι βέβαιος ότι ο φίλος μου Κυριάκος Μητσοτάκης, που μας τιμά σήμερα με την παρουσία του και της αξιότιμης αντιπροσωπείας του, συμμερίζεται απόλυτα αυτήν την άποψη και με το παρόν σήμερα ο πρωθυπουργός όχι μόνο αποτίει φόρο τιμής στην εποχική μορφή του Αρχιεπισκόπου, αλλά και τιμά την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας και το κράτος στο οποίο πλέον αναπνέει ελεύθερα, στέλνοντας ένα βαθύ μήνυμα αδιαίρετου ζωής και πένθους μεταξύ των δύο μας έθνη και λαούς.
Είχα το προνόμιο να είμαι παρών σε αυτόν ακριβώς τον καθεδρικό ναό, αφιερωμένο από τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο στην Ανάσταση του Χριστού -την ανάσταση του μυστικού σώματος Του στην Αλβανία- όταν εγκαινιάστηκε και αγιάστηκε.
Ήταν η μέρα της μακροχρόνιας επιβράβευσης του μόχθου του, ένα ταξίδι στο οποίο είχα την ευκαιρία να τον συνοδεύσω μεταξύ άλλων, πρώτα ως δήμαρχος και αργότερα ως πρωθυπουργός, μέχρι να εκπληρώσει τελικά το πραγματικά δύσκολο έργο. Εκείνη την ημέρα, οι αμέτρητες προσπάθειές του απέδωσαν καρπούς καθώς ο καθεδρικός ναός άνοιξε τις πόρτες του, εορταζόμενος με την παρουσία πατριαρχών και μητροπολιτών από όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες ανά τον κόσμο. Τέτοιο κύρος και επιρροή, σε κλίμακα πολύ πέρα από τα εθνικά μας σύνορα, δεν είχε ποτέ πριν γίνει αισθητή ή ενσαρκωμένη στη θρησκευτική σφαίρα ούτε από την Αλβανική Ορθοδοξία ούτε από την ίδια την Αλβανία. Ήταν ένας πανηγυρικός φόρος τιμής ολόκληρου του Ορθόδοξου κόσμου στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία του και στην Αλβανία, κάτι αδιανόητο χωρίς την παρουσία, τον ρόλο και την παγκοσμίως σεβαστή προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου μας.
Σήμερα, τιμώντας τη μνήμη του, θυμάμαι κάτι που πολλοί είδαν ή ένιωσαν, αν και άλλοι δεν κατάλαβαν ή αρνήθηκαν να πιστέψουν. Ωστόσο, στο τέλος, το απέδειξε για 33 χρόνια και το αποδεικνύει ξανά σήμερα, με το επίγειο σώμα του να παραμένει εδώ, στη γη της Αλβανίας, για να ταφεί, κατόπιν αιτήματός του, σε αυτόν τον Καθεδρικό Ναό της Αναστάσεως του Χριστού — που ονομάζεται τέτοια από αυτόν και ενσαρκώνοντας την ίδια την έννοια του ονόματός του, Αναστάσης (Ανάσταση).
Έτσι, αυτή την ημέρα που σηματοδοτεί το κλείσιμο ενός κύκλου ζωής αφιερωμένου στην ανάσταση, πρέπει να ειπωθεί χωρίς καμία αμφιβολία: στη μόνη διάσταση που είχε πραγματικά σημασία για αυτόν – τη διάσταση της πίστης – ο Αναστάσιος ήρθε ανάμεσά μας πριν από 33 χρόνια ως ιερέας από Ελλάδα και μας αφήνει σήμερα, μετά από 33 χρόνια, ως Αναστάσιος της Αλβανίας. Είναι δύσκολο να βρει κανείς, στην ιστορική μας μνήμη, κανέναν -όποιας άλλης εθνικότητας- να έχει ταυτιστεί με τόση υπερηφάνεια και αφοσίωση, με λόγια και έργα, με το όνομα της Αλβανίας ως Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος.
Ξέρω ότι πολλοί από εμάς, Αλβανούς, μπορεί να διαφωνούν με αυτό που μόλις είπα. Αλλά ας είναι υπομονετικοί και ας αναλογιστούν με ανοιχτή καρδιά, απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις ή υποψίες για τους γείτονες, και ας κοιτούν μόνο τις πράξεις του, γιατί όπως το καλό δέντρο είναι γνωστό από τους καρπούς του, έτσι και η ταύτισή του με την Αλβανία μας είναι εμφανής πέρα από οποιαδήποτε ασάφεια.
Σήμερα, το όνομα του Αρχιεπισκόπου της Αλβανίας ακούγεται στα ιερά δίπτυχα όλων των λειτουργικών γλωσσών της Ορθόδοξης Οικουμένης, που κατατάσσονται αμέσως μετά τις πατριαρχικές έδρες και τις δύο αρχαιότερες αυτοκέφαλες εκκλησίες—της Κύπρου και της Ελλάδας. Ακούγοντας αυτή τη λειτουργική τιμή, είναι αδύνατο να μην είμαστε ευγνώμονες στον άνθρωπο που αποχαιρετήσαμε σήμερα, ειδικά όταν θυμόμαστε ότι μετά από 23 χρόνια στις φλόγες της αθεϊστικής κόλασης, η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας δεν ήταν παρά μια σκιά μιας ανάμνησης. Με το πνεύμα που της έδωσε ο ποιμένας της, ο Αναστάσιος της Αλβανίας, αυτή η Εκκλησία αποτελεί σήμερα ένα θεμελιώδες κεφάλαιο της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητας και της κυριαρχίας της Αλβανίας—μια Ελεύθερη Εκκλησία σε ένα Ελεύθερο Κράτος.
Πόσο συγκινητική, στη στωική συνοχή της ποιμαντικής του ζωής και πόσο συνταρακτική για όλους τους σκεπτικιστές και αμφίβολους του, ακούγεται σήμερα η δήλωσή του, παρουσία του άψυχου κορμιού του – δήλωση του σώματος του αναστηλωτή της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας έκανε δημόσια μόλις πρόσφατα, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ελληνικό Τύπο, μια δήλωση που ακούγεται πλέον περισσότερο αλβανική από οποιονδήποτε είχε προκαταλάβει και αμφισβητήσει τον Αρχιεπίσκοπο της Αλβανίας. Ορθόδοξη Εκκλησία ως Έλληνας, απλώς και μόνο επειδή ήταν Έλληνας στην εθνικότητα:
«Ο διάδοχός μου θα είναι Αλβανός. Ταξιδεύω στον κόσμο από το 1963. Έμαθα να σέβομαι τους άλλους όπως είναι, να εξετάζω τα δικαιώματά τους. Φανταστείτε να είχαμε μια παρόμοια κατάσταση στην Ελλάδα: θα δεχόμασταν ότι η Εκκλησία της Ελλάδος διοικείται από Βούλγαρο ή Σέρβο; Φυσικά και όχι! Το θεωρώ δεδομένο ότι ο διάδοχός μου θα είναι Αλβανός. Δεν πήγαμε στην Αλβανία για να φτιάξουμε αποικία. πήγαμε να ιδρύσουμε μια αυτοκέφαλη εκκλησία της Αλβανίας. Δεν είναι μέρος της Εκκλησίας της Ελλάδος. είναι μία από τις 14 αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου».
Τι άνθρωπος, τι βοσκός, τι συμφιλιωτής και ειρηνοποιός, τι Έλληνας στην εθνικότητα και Αλβανός κατά κράτος! Η μαρτυρική αξιοπρέπεια αυτής της εκκλησίας και του αρχηγού της -πλυμένη με τον ιδρώτα και το αίμα των μεγάλων δεινών του Kristofor Kisi, του Damian Kokoneshi, της Irene Banushi και τόσων άλλων- αποκαταστάθηκε πλήρως από τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο στο βωμό της αναγέννησής της. Παραχώρησε στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας, στον κλήρο και στους πιστούς της την ευκαιρία να πάρουν τη δάδα από αυτόν τον θριαμβευτή αθλητή του Χριστού και να τον προωθήσουν με πλήρη ελευθερία, αμετάκλητη ανεξαρτησία και εγγυημένη ασφάλεια.
Αν θέλει κανείς, υπάρχουν πολλά να μάθει από την κληρονομιά αυτού του ανθρώπου, ο οποίος, με σπάνια σοφία, απέρριψε εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες, προσκλήσεις για εχθρότητα, μονομαχίες και πολεμικές, που του ήρθαν αμείλικτα από όλες τις πλευρές, μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του. Αυτός, που δεν ήταν ιθαγενής και που θα μπορούσε επομένως να είχε ακόμη μεγαλύτερη νομιμότητα να θρηνεί για διακρίσεις και κακομεταχείριση, αντίθετα επέλεξε να ακολουθήσει την καθοδήγηση του Αποστόλου Παύλου — ή του Παύλου, όπως τον αποκαλούν οι Ορθόδοξοι:
«Αν και είμαι ελεύθερος και δεν ανήκω σε κανέναν, έχω κάνει τον εαυτό μου υπηρέτη όλων, για να κερδίσω όσο το δυνατόν περισσότερους για τον λόγο του Κυρίου» (Α Κορινθίας 1, 19).
Ιδιαίτερα μελετημένος όσο λίγοι άλλοι και ανοιχτός στους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου, ο Αρχιεπίσκοπος εννέα γλωσσών – ο οποίος, στις συνομιλίες μας, χάρηκε να ανταλλάσσει λόγια για τα κοσμήματα της Βίβλου ή της κοσμικής λογοτεχνίας τις στιγμές που έμειναν μετά τη θρήνη για τα δεινά της Εκκλησίας – σίγουρα δεν θα το κρατούσε εναντίον μου. Αντιθέτως, είμαι πεπεισμένος ότι θα χαμογελούσε αν τον αποχαιρετούσα με ένα απόσπασμα από το De Profundis του Όσκαρ Ουάιλντ:
«Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν για την αγάπη και τον θαυμασμό των άλλων. Αλλά πρέπει να ζούμε για να αγαπάμε και να θαυμάζουμε τους άλλους. Αν κάποιος μας δίνει αγάπη, πρέπει να αποδεχτούμε ότι είμαστε ανάξιοι γι’ αυτήν. Κανείς δεν είναι άξιος να αγαπηθεί. Το ίδιο το γεγονός ότι ο Θεός αγαπά τον άνθρωπο μας λέει ότι στη θεία τάξη πραγμάτων, η αιώνια αγάπη δίνεται ακριβώς σε εκείνους που είναι αιώνια ανάξιοι γι’ αυτήν. Αν αυτό φαίνεται πολύ πικρό, ας το αντιστρέψουμε και ας πούμε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι άξιοι να αγαπηθούν, εκτός από αυτούς που το αξίζουν πραγματικά».
Οι πιο αγαπητοί ορθόδοξοι πιστοί συγκεντρωμένοι από όλες τις γωνιές της χώρας και όχι μόνο, Σήμερα η Ορθόδοξη κοινότητα, όχι μόνο στην Αλβανία αλλά παντού, βυθίζεται στο πένθος. Σε πένθος βυθίζεται σήμερα η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας.
Αλλά ας πούμε πάλι, με τον Άγιο Παύλο—ή τον Παύλο: «Να χαίρεστε εν Κυρίω πάντα! Το ξαναλέω, να χαίρεσαι!». (Φιλιππησίους IV, 4).
Χάσατε σε αυτή τη ζωή τον επί 33 χρόνια αρχιεπίσκοπο, ο οποίος, με το πέρασμά του εν Κυρίω, «άλλαξε ζωή» — μια έκφραση που θεωρούσε μια από τις ομορφότερες στην αλβανική γλώσσα — αλλά αποκτήσατε τον Αναστάσιο της Αλβανίας.
Απέκτησες έναν συνήγορο, εκεί πάνω, δίπλα στον Κύριο, τον οποίο η λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου αποκαλεί τόσο όμορφα «Φίλο της ανθρωπότητας». Έχετε αποκτήσει το παράδειγμα ενός υπηρέτη της συμφιλίωσης στη γη, τον οποίο τώρα εναπόκειται σε όλους σας να ακολουθήσετε.
Είθε ειρήνη στην ψυχή του Αναστασίου του Αλβανίας στην αιωνιότητα, και η θλίψη της ημέρας αυτής να φέρει σε κάθε καρδιά την παρηγοριά του Κυρίου της Ζωής.
Αμήν.
*Ανεπίσημη μετάφραση από την Αγγλική
