Δημοσιεύθηκε: Δευτέρα 4 / 12 / 2023 , 11:17 από news_room
Η παρασκευή Βαρβάρας στη Θράκη
Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται από τους κατοίκους της Θράκης προστάτιδα των παιδιών από τις κακές ασθένειες και ιδιαίτερα της ευλογιάς, που προκαλούσε πάντα πολλούς θανάτους στον παιδικό πληθυσμό. Γι’ αυτό καθιέρωσαν στην γιορτή της, για να την γλυκάνουν, να μοιράζουν εορταστικό κολυβόζουμο ή σπερνά, που αλλιώς λέγονται και Βαρβάρα. Προσφέρονται στην ωραία Αγία, για να κρατήσει τα πρόσωπα όλων ωραία και μακριά από τις δυσμορφίες της ευλογιάς. Γι’ αυτό, σύμφωνα με το έθιμο, θα φάνε όλοι από την Βαρβάρα και θα μοιράσουν και στους άλλους.
Στην Μικρά Ασία συναντάμε τις μελόπιτες, την πανσπερμία, την έκθεση στο τρίστρατο. Το έθιμο της Βαρβάρας είναι συνδεδεμένο με την προβολή της θεραπευτικής ιδιότητας της Αγίας στην αρρώστια της ευλογιάς, αλλά και με την παραγωγή του σιταριού, τόσο απαραίτητου για την παρασκευή του πολύτιμου ψωμιού. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το πώς ξεκίνησε το έθιμο της Βαρβάρας, που λένε σε δυο περιπτώσεις που δηλητηριάστηκε το ψωμί και άλλα τρόφιμα από τους εχθρούς της χριστιανοσύνης, τους Τούρκους σε μια περίπτωση, τον πατέρα της Αγίας στην άλλη, η επέμβαση της Αγίας Βαρβάρας ήταν άμεση. Παρουσιάστηκε στον ύπνο κάποιας γυναίκας και προειδοποίησε τους πιστούς να μη φάνε από το δηλητηριασμένο ψωμί, αλλά να βράσουν σιτάρι και ότι άλλο βρισκόταν στα σπίτια εκείνη την περίοδο (συνήθως ξηροί καρποί και αποξηραμένα φρούτα), για να περάσουν τι δύσκολες ημέρες του χειμώνα. Έτσι έγινε η πρώτη Βαρβάρα.
Μια άλλη εκδοχή είναι αυτή που συνδέεται με την λατρεία της αρχαίας θεάς Εκάτης. Στην αρχαία Θράκη γιόρταζαν τις αρχές του χειμώνα, τα Εκαταία προς τιμήν της θεάς Εκάτης. Αυτήν την εποχή οι αποθήκες των σπιτιών ήταν γεμάτες σιτάρι, την βασική οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων, που είχαν θερίσει το καλοκαίρι, καθώς και άλλα προϊόντα, όπως ξερά σύκα, σταφίδες, καρύδια κλπ, που διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με αυτά τα υλικά παρασκεύαζαν το Εκαταίον Δείπνον, που πρόσφεραν στην θεά ζητώντας να προστατεύει τους ίδιους κατά την διάρκεια του χειμώνα, αλλά και το σιτάρι που είχαν σπείρει λίγο πριν, στο τέλος του φθινοπώρου. Η Βαρβάρα πιθανόν αντικατέστησε το Εκαταίον Δείπνον.
Στην Θράκη χρησιμοποιούν εννέα είδη για την Παρασκευή της Βαρβάρας. Σιτάρι, αμύγδαλα, καρύδια, ρόδια, σταφίδες, κανέλα, σουσάμι, και φρούτα ψιλικομμένα, κυρίως μήλα σκληρά. Στην περιοχή της Μακράς Γέφυρας και της Αδριανούπολης έριχναν μέσα 3 έως 4 κουκιά και όποιος τα έβρισκε θεωρούνταν καλότυχος. Η Βαρβάρα παρασκευάζεται την παραμονή της εορτής της Αγίας και μοιράζεται ανήμερα της γιορτής πρωί – πρωί. Τα παιδιά κρατώντας στα χέρια τους τσίγκινα δοχεία με το γλυκό κολυβόζουμο, το μοιράζουν στα σπίτια της γειτονιάς, από όπου επίσης παίρνουν την δική τους Βαρβάρα και την πηγαίνουν χαρούμενα σπίτι τους.
Το έθιμο με τα καραβάκια της Αγίας Βαρβάρας στη Δράμα
Ξεχωριστή μέρα για την περιοχή της Δράμας είναι η παραμονή της γιορτής της Πολιούχου της Αγίας Βαρβάρας, όταν εκατοντάδες άνθρωποι αφήνουν τα καραβάκια τους, τα Καραβάκια των Ευχών, φωταγωγημένα, στα ήρεμα νερά της λίμνης, ακριβώς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία, στο Ύδραμα, προσφέροντας μοναδικό θέαμα το σούρουπο. Όπως ορίζει το έθιμο, μικροί και μεγάλοι ρίχνουν στην λιμνούλα δίπλα στην εκκλησία, καραβάκια φτιαγμένα από ξύλο ή φελιζόλ, στολισμένα με ξεχωριστή και περίσσια φροντίδα. Κάθονται και απολαμβάνουν το θέαμα με τις ώρες, μέχρις ότου λιώσουν τα κεριά, να καεί το ξύλο ή το φελιζόλ και να βυθιστεί το καραβάκι. Είναι το έθιμο που τιμάται ιδιαίτερα, αναβαθμίζεται κάθε χρόνο, και ο συναγωνισμός για το ποιος θα φτιάξει το καλύτερο καραβάκι, είναι μεγάλος.
Οι Δραμινές νοικοκυρές την ημέρα αυτή φτιάχνουν και αυτές από νωρίς το γλύκισμα Βαρβάρα, που μοιάζει με το κολυβόζουμο και είναι ένα έθιμο πανάρχαιο που θυμίζει την πανσπερμία. Οι γυναίκες της Δράμας πιστεύουν ότι στους Χριστιανούς η παρασκευή της Βαρβάρας καθιερώθηκε, όταν ο Διόκορος για να εξοντώσει τους Χριστιανούς της περιοχής του, κάλεσε όλους τους αρτοποιούς και τους έδωσε εντολή να βάλουν δηλητήριο στο ψωμί που θα παρασκεύαζαν και οι πωλητές τροφίμων στα τρόφιμα που θα πωλούσαν. Το μυστικό αυτό το έμαθε η κόρη του, η Αγία Βαρβάρα, και ειδοποίησε τους Χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί και τρόφιμα, και να πορευτούν με τα υπολείμματα που είχαν στο σπίτια τους. Έτσι κάθε χριστιανική οικογένεια μαγείρεψε ότι πρόχειρο της βρέθηκε στο σπίτι. Επειδή όμως τα τρόφιμα που τους είχαν απομείνει ήταν πολύ λίγα και κάθε είδος δεν έφτανε από μόνον του για μια σωστή μαγεριά, έβαλαν στην κατσαρόλα λίγα από όλα. Δηλαδή, λίγο σιτάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ότι άλλο σχετικό είχαν, και όλα μαζί τα μαγείρεψαν. Έτσι χάρη στην Αγία Βαρβάρα σώθηκαν και από τότε, σε ανάμνηση αυτού του περιστατικού, καθιερώθηκε στην γιορτή της να μαγειρεύουν το παρασκεύασμα αυτό, που είναι γλυκό και φαγητό μαζί και ονομάστηκε Βαρβάρα.
Ο λαός μας έχει συνέσει την ημέρα της γιορτής της Αγίας με την βαρυχειμωνιά και το κρύο, που όλο και δυναμώνει, όπως δείχνουν οι παροιμίες: Η Αγία Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Άη Σάββας σαβανώνει και ο Άη Νικόλας παραχώνει, ή Η Αγία Βαρβάρα μίλησε και Σάββας απεκρίθη, ο Άη Νικόλας έφτασε με χιόνια φορτωμένος. Άλλωστε το τριήμερο της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Σάββα και του Αγίου Νικολάου – το γνωστό και ως Νικολοβάρβαρα – θεωρείται παντού ότι φέρνει τον χειρότερο καιρό. Γι’ αυτό από τα παλιά χρόνια η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας ήταν το χρονικό σημείο που σταματούσαν οι γεωργικές ασχολίες, αλλά και οι φροντίδες που είχαν σχέση με την καθαριότητα των σπιτιών.
